Dobroczynność była w znacznej mierze domeną kobiet, chociaż to nie one zarządzały finansami. Tradycje działalności dobroczynnej sięgały dawnych obowiązków pani dworu wobec jej służby i chłopów. Nałożył się na to pozytywistyczny etos pracy u podstaw.

Potem do tradycyjnego zajmowania się okolicznymi chłopami doszły nowe potrzeby, stworzone przez nowe okoliczności – pomoc biednym w miastach, organizacja wyjazdów wakacyjnych dla miejskich dzieci, instytucje dobroczynne działające na większą skalę, dla których trzeba było zbierać fundusze. Tworzyły się również kasy samopomocy, także dla kobiet.
 

Polski patriotyzm nakładał na kobiety dodatkowe obowiązki. Patriotyczny kontekst nadawano różnym aspektom życia – patriotyzmem było zaszczepianie miłości ojczyzny w dzieciach, ale także rozsądne gospodarowanie finansami, dbanie o język, ale też unikanie kupowania zagranicznych towarów, jeżeli wystarczały krajowe. Po powstaniu patriotyzm kazał kobietom przede wszystkim przywdziać żałobę narodową.

W drugiej połowie XIX wieku zaczęły się znacznie zmieniać dotychczasowe poglądy na edukację kobiet. Zarówno te dotyczące podstawowego wykształcenia, niezbędnego każdej kobiecie, jak i te w sprawie dostępu do wykształcenia wyższego dla zainteresowanych. A liczba tych ostatnich coraz bardziej rosła. Pojawiało się także coraz więcej różnego rodzaju kursów zawodowych, mających zapewnić uczennicom zarobek.

W drugiej połowie XIX wieku zasada, że kobiety z wyższych sfer nie pracują zarobkowo, musiała powoli ulec zmianie. Głównym czynnikiem były tu okoliczności – przede wszystkim niedobór mężczyzn po ostatnim powstaniu. Zaczęto zwracać uwagę na problem, że nawet dobrze urodzona kobieta może pozostać bez środków do życia i, co gorsza, bez umiejętności pozwalających na utrzymanie się. Pozytywistyczna ideologia potępiała bezczynność i bezproduktywność, praca kobiet ze zjawiska niepożądanego i wstydliwego zaczynała zmieniać się powoli w coś pożądanego i słusznego. Różniły się poglądy na to, jakie zawody można uznać za odpowiednie dla kobiet i w jakich warunkach kobiety powinny podejmować w nich pracę. W miarę upływu czasu możliwości tych powstawało coraz więcej. Coraz bardziej powszechne podejmowanie pracy przez kobiety wymuszało także zmiany w zasadach savoir-vivre’u i w modelu funkcjonowania rodziny.

Zjawisko emancypacji kobiet było czymś nowym i dość niepokojącym. Z jednej strony stanowiło wyzwanie dla utartego porządku rzeczy. Z drugiej zwracało uwagę na fakt, że świat zmieniał się znacznie i szybko i że nowe czasy wymagały nowych środków, sposobów, modeli zachowań. Oczywiście, sama emancypacja także nie miała jednej definicji i w różnych krajach przyjmowała różne formy. Jednak, mimo protestów i krytyki, emancypantka pozostała już elementem społeczeństwa.