Kapelusz był nieodzownym atrybutem zarówno damy, jak i dżentelmena. Były one wyrabiane z różnych materiałów, w różnych kolorach, damskie były także bogato zdobione wstążkami, sztucznymi kwiatami i piórami.

Aby jednak kapelusz sprawiał odpowiednie wrażenie, musiał być należycie utrzymany i czyszczony. Sposób czyszczenia zależał oczywiście od materiału, z jakiego go wykonano – damski kapelusz należało do czyszczenia „zdemontować”, by każdą osobę doprowadzić do czystości we właściwy sposób.

 

Kapelusze są także kosztowną częścią kobiecego ubrania a niszczą się prędko wskutek niestarannego przechowania. Gdy się kapelusz zdejmie, ma się zaraz otrzepać z pyłu i złożyć w przeznaczone miejsce tj. do pudełka, a lepiej jeszcze na górną półkę w szafie, gdzie się powinny znajdować drewniane podpórki, jak to widzimy po sklepach. Kapelusz strzepuje się zwykle lekką chusteczką, jeżeli zaś jest aksamitny lub słomiany, to wyciera się miękką szczotką o długim włosie. Białe kapelusze, ubierane koronkami lub blondyną, żółkną łatwo; by temu  zapowiedz owija się kapelusz w stary muszli silnie w praniu zaniebieszczony.

Julia Selingerowa, Obowiązki kobiety każdego stanu w zakresie gospodarstwa domowego, Lwów 1882

 

Czyszczenie kapeluszy słomkowych i ryżowych.
Do jednego kapelusza wycisnąć na miseczkę dwie cytryny, na drugą zaś miseczkę wsypać  trochę sproszkowanej bardzo miałko siarki. Spruć wszelkie ubranie z kapelusza, oczyścić go twardą szczotką z kurzu, następnie maczać szczoteczkę w cytrynie i pocierać nią kapelusz raz przy razie, po natarciu jednego miejsca cytryną, zmaczać tę samą szczoteczkę w siarce i pocierać kapelusz tam, gdzie tylko co był natarty cytryną, postępując dalej ciągle jednakowo, to jest: maczając  szczoteczkę raz w cytrynie, a raz w siarce, póki kapelusz zupełnie czysty nie będzie, a wszystek sok  cytrynowy się nie wypotrzebuje. Gdy tak pod ręką usychać będzie, wziąść jeszcze czystą szczotkę  twardą i oczyścić z pozostałej siarki. Ubranie wyczyścić benziną, żelazkiem, lub jak co czem wypadnie i napowrót przybrać kapelusz.

Lucyna Ćwierczakiewiczowa, Cokolwiek bądź chcesz wyczyścić czyli porządki domowe, Warszawa 1887

 

Męzkie jedwabne kapelusze.
Jedwabne męzkie kapelusze tak zwane cylindry po każdym drobnym deszczu mają zlepiony  delikatny włos pokrywający ich, najlepiej więc  wtenczas po każdym deszczu wyczesać je czyli wygładzić póki mokry grubym ręcznikiem, czyniąc to w tę stronę w którą idzie włos, i zostawiając do  wyschnięcia na wolnem powietrzu; następnie wyczesać włos miękką szczotką — a żadnego śladu nie zostanie.

Lucyna Ćwierczakiewiczowa, Cokolwiek bądź chcesz wyczyścić czyli porządki domowe, Warszawa 1887

 

Odświeżanie i fryzowanie piór.
Wziąść pióro w lewą rękę i trzymając je nad parą wodną (samowarem) pociągać żyłkę po żyłce nożyczkami.
Drugi sposób prędszy — wziąść na miskę polewaną lub na blachę węgli naturalnie drzewnych, rozrzarzonych — posypać miałkim cukrem ręką przeciągać je nad tym dymem a same zaczną się skręcać.

Lucyna Ćwierczakiewiczowa, Cokolwiek bądź chcesz wyczyścić czyli porządki domowe, Warszawa 1887

 

Czarny słomkowy kapelusz można odświeżyć, smarując go za pomocą pędzelka gumą rozpuszczoną w atramencie. Jasne słomkowe kapelusze myje się kwasem cytrynowym, siarką i krochmalem ryżowym.

Skarbiec dla rodzin w mieście i na wsi, tom I, Wydawnictwo Biesiady Literackiej, Warszawa 1888

 

Pranie kapeluszy ryżowych.
Włożywszy główkę kapelusza na drewnianą formę, natrzeć cały potażem rozwiedzionym wodą, od czego wszystkie plamy znikną. Gdy nieco na formie przeschnie kapelusz, trzeba go natrzeć dla białości miałką siarką; po zupełnem wyschnięciu zdmuchnąć ją i natrzeć gąbką lekkim ryżowym krochmalem, przykryć bibułą i prasować z lekka.

Praktyczny kucharz warszawski zawierający 1503 przepisy różnych potraw, oraz pieczenia ciast i przygotowywania zapasów spiżarnianych. Wydanie ósme znacznie powiększone Warszawa, 1889

 

Białe pióra strusie do kapeluszy piorą się w następujący sposób: Weneckie mydło pokrajać w drobne kawałki, rozgotować w garnku polewanym i ubić z niego pianę.
W tę pianę letnią włożyć pióro, przeciągać palcami, następnie włożyć w letnią czystą wodę, do której dodać trochę octu, jeżeli pióro białe –nie kremowe, potem na deskę nasypać mąki kartoflanej (1 funt mąki na jedno pióro) położyć pióro, obsypać je mąką, wytrzepać palcami, zmieniać mąkę do suchości i wysuszać za pomocą ciągłego potrząsania. Następnie na płonące węgle drzewne nasypać tłuczonej siarki – trzymać pióro na obu końcach nad wydobywającą się z węgli parą siarkową – potrząsać nim dopóki nie wyschnie zupełnie i nie zafryzuje się.

Odpowiedzi od Redakcyi, w: „Dobra Gospodyni”,  1902

 

Na podobny temat: Czyszczenie, Pranie sukni, Czyszczenie rękawiczek, Pranie koronek