Gruba żałoba nie pozwalała na żadne ozdoby. Jednak żałoba zwykła lub półżałoba nie narzucały już tak surowych ograniczeń. Moda tej epoki była mocno ozdobna i estetyka ta nie omijała sukni żałobnych.

Do czarnego stroju żałobnego nie wypadało nosić ozdób złotych czy z kolorowymi kamieniami. Biżuterię żałobną wyrabiano przede wszystkim z czarnego dżetu (gagatu), ale też z innych czarnych materiałów – lawy, szkła itp. Używano także biżuterii emaliowanej na czarno. W półżałobie dozwolone były też kamienie białe – perły, brylanty, ewentualnie ametysty (fiolet był jednym z kolorów póżałoby).

Pojawiała się także biżuteria dekorowana włosami zmarłego (np. ozdobny monogram ułożony z włosów, przykryty szkiełkiem, osadzony w broszce lub bransoletce), a nawet z nich zrobiona (splatane naszyjniki).

 

Ani kobieta ani mężczyzna nie powinni nosić podczas żałoby klejnotów ani ozdób złotych. Tak zwana dżetowa biżuterya dozwoloną jest kobiecie po upływie sześciu miesięcy.

Zwyczaje towarzyskie (Le savoir-vivre) w ważniejszych okolicznościach życia przyjęte, według dzieł francuskich spisane, Kraków 1876

 

Dla kobiet przy pół-żałobie dozwolone są koronki i pióra.

Spirydion, Kodeks światowy czyli Znajomość życia we wszelkich stosunkach z ludźmi. Na podstawie dzieł Pani d'Alq ułożył, Warszawa, Kraków 1881

 

W czasie ciężkiej żałoby noszenie wszelkich klejnotów jest wykluczone. Nawet ozdoby z matowego dżetu, srebra i czarnej emalji używane są dopiero do zwyczajnej żałoby.

Szyk! Czyli sztuka ubierania się gustownie (poradnik dla kobiet), Warszawa 1890

 

Do grubej żałoby używa się tylko ozdób ze szkła matowego, z jakiego jest brosza w kształcie szarotki (edelweis), później można nosić świecący dżet angielski. Rycina 9 przedstawia naszyjnik z ogniwek stopniowej wielkości, zakończanych w części środkowej podłużnemi grelotkami. Bransoletka składa się z kawałków nawleczonych na elastykę płaską i stanowiących jakby jednolitą całość. Grzebień ma kształt trójkąta zapełnionego półksiężycem.

N. 8 —11 . Biżuterye dżetowe do żałoby, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1890

 

Przy grubej żałobie i krepie nie uchodzą żadne ozdoby świecące, ale przy lżejszej lub do żałoby konwencyonalnej nie dotykająoej serca używają wszelkiego rodzaju ozdób dżetowych, układanych z dżetów szlifowanych w kanty co nadaje wielkiego połysku. Dżety szlifują w rożnych kształtach okrągłych, kwadratowych, płaskich, wypukłych, podłużnych i t. p .
W naszyjniku przedstawionym na r. 29 połączone są rozmaite kształty, objętość szyi dopełnia wstążka repsowa 2½ c. szeroka, związana z tyłu w kokardę. Szpilka do włosów wyrobiona z szyldkretu, 18 c. długa, ma główkę wysadzaną dżetami, podobnie jak grzebień rogowy czarny, zakończony dyjademem dżetowym. Opaska r. 37 efektownie odbijająca szczególniej na jasnych włosach składa się z gwiazd i dużych pojedynczych dżetów, osadzonych na obrączce metalowej zapinanej z tyłu. Ryciny 34 i 35 przedstawiają dwie broszki jedna w kształcie kwiata, druga jako motyl siedzący na szpilce.
Pasek jaki widzimy na r. 82 odrobiony z czarno lakierowanego kręconego druciku a klamra 10 c. szeroka, 6 c. wysoka składa się z dużych szlifowanych dżetów; kilka mniejszych rozetek dane w odstępach na pasku. Rycina 3 3 przedstawia wachlarz odpowiedni do żałoby, gdyż skrzydełka są z matowego drzewa a pokrycie z krepy angielskiej, przewlekanej w zygzak wąziutką atłasową wstążeczką.

Biżuterje do lżejszej żałoby, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1891

 

Biżuteryi nie nosi się żadnych — zastępuje je brosza z czarnego drzewa lub matowego dżetu, pod koniec żałoby można używać dżet świecący lub srebro oksydowane. Przy żałobie po babce i dziadku, lub rodzonych ciotkach i wujach młode osoby po pierwszych tygodniach mogą nosić suknie popielate z czarnym, lub czarne z białym.

O ubiorach, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1893

 

Wszelkie biżuterye złote, drogie kamienie i ozdoby błyszczące odrzucają się na czas żałoby – noszenie ich byłoby niewłaściwością rażącą; przyjęto tylko wyroby matowe z lawy lub dżetu, dopiero przy lekkiej żałobie można mieć kolczyki z pereł lub brylantów i ozdoby emaliowane czarne z wprawionemi drobnemi brylancikami.

O ubiorach żałobnych, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1898

 

Biżuteryi nie używa się żadnych, ich miejsce zastępują wyroby lawowe i dżetowe; modne długie łańcuszki są również czarne. Bardzo ładne są wyroby z czarnej stali.

O ubiorach, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1901

 

Rola dotąd podrzędna szpilek, przytrzymujących w równowadze kapelusz na włosach, staje się chwilowo pierwszorzędną. Wielki i zbytkowny wybór tych szpilek ozdobnych mamy na wystawach jubilerskich na rue de la Paix: duże podłużne perły, opale w otoczeniu brylancików, złote rzeźbione, filigranowe srebrne, mozaikowe płaskie, a do żałoby i pół żałoby żetowe matowe i kryształowe ślicznie rżnięte, rzucające diamentowe blaski w wieczorowem oświetleniu.

Konstancya, Korespondencya z Paryża o ubiorach, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1902

 

Kładąc żałobę grubą, którą głęboko odczuwamy sercem, nie będziemy bynajmniej uważać ją za zbyt ścisłą i surową, ale napewno gdy myśl oprzytomnieje i dobrze zdamy sobie sprawę z położenia, to odrzucamy wszelkie pretensjonalne dodatki i ozdoby w całem ubraniu i zarzucamy welon, chcąc jakby osłonić się nim i skryć przed światem, złączone tylko z żalem i wspomnieniem o zmarłych. Gdy żałobę zmuszone są nosić po mniej drogich sercu młodo osoby, gdy ona jest poniekąd narzucona zwyczajem, wtedy kobiety traktują to jak kwestję każdego innego ubrania, wybierają fason i wykończenie ozdobne, stają się drobiazgowe i pamiętne o szczegółach. Wtedy wszystkie części ubrania od stóp do głowy są obmyślane świadomie, nawet z pewną kokieterją. Taka to żałoba obejmuje i biżuterje żałobne a piękne, jak np. wszelkie ozdoby dżetowe kolczyki, brosze, naszyjniki, modne długie łańcuszki, szpilki do włosów i do kapelusza, woreczki, portmonetki, rączki do parasolek, zegarki, książeczki do notatek, do biletów wizytowych i t p. Oprócz lawy matowej i dżetów błyszczących, widzimy różne ozdoby z platyny, srebra oksydowanego lub nawet z kryształu naśladującego brylanty i niezmiernie efektownego w połączeniu z dżetem. Zbytecznie dodawać, że wszystkie te fantazyjne drobiazgi mogą ujść przy żałobie młodych wnuczek po babce czy dziadku, którego mało znały, po ciotce czy wuju, nawet po rodzicach męża, gdy mieszkali daleko i prawie nieznani — ale naraziłaby się na słuszne poniekąd obmowy wdowa, strojąca się w to wszystko w pierwszym roku żałoby.
Suknie żałobne póki jest na nich krepa powinny mieć podszewkę z wełny lub materyi matowej, nie szeleszczącej wcale. Fason na pierwsze miesiące żałoby, póki uważana jest za grubą najwłaściwszy jest gładki, z plisą, kołnierzem i wykładami krepowemi.

O żałobie, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1903

 

Książka do nabożeństwa, oprawna w skórę czarną, portmonetka czarna, chustki do nosa ze szlakiem czarnym, którego szerokość zależy od stopnia żałoby; biżuterya czarna, żadnych pierścionków, z wyjątkiem obrączki, żadnych brylantów w uszach, zegarek stalowy na łańcuszku z czarnych perełek drewnianych, – oto do czego obowiązuje gruba żałoba. Półżałoba pozwala na biżuteryę wszelką i brylanty.

Mieczysław Rościszewski, Pani domu. Skarbiec porad praktycznych dla Polek wszelkich stanów, Warszawa, 1904

 

Zegarek jeżeli ma być zawieszony widocznie, musi być czarno oksydowany.

O żałobie, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1904

 

W drugim okresie żałoby można używać wełny nawet połyskującej, byle nie materji; można w porze letniej nosić materjały czarne klarowne na taffetas. Kapelusze tiulowe, z krepy chiffon; słomkowe, przybrane wstążka, dżetem, kwiatami fantazyjnemi czarnemi lub piórami. Rękawiczki mogą być glansowane, broszki, łańcuszki, ozdoby dżetowe.

O żałobie, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1904

 

Przy grubej żałobie panie mogą używać ozdób hebanowych lub dżetów matowych, złote biżuterje nie noszą się nawet do lekkiej żałoby a brylanty są niewłaściwe, jakkolwiek bywają noszone.

O żałobie, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1905

 

Na podobny temat: Żałoba, Stroje żałobne