Czas Emancypantek

Gry na świeżym powietrzu

Oczywiście nie wszystkie były odpowiednie dla wszystkich. Piłka nożna czy krykiet – nowości z Anglii – były odpowiednie przede wszystkim dla panów. Kobiety, a głównie młode panienki, grały raczej w mniej męczące wolant czy serso. Wśród obu płci upowszechniał się tenis, obie mogły też grać w krokieta (nie mylić z krykietem) czy bawić się w strzelanie z łuku.

Chociaż pochwalano ruch i zabawę, nadmierne upodobanie do rywalizacji nie pasowało do pożądanego kobiecego charakteru. Mieczysław Rościszewski ostrzega przed angażowaniem się w spory wiążące się ze sporami o zwycięstwo.

Wolant.
Ten ładny przyrząd, nabyć możecie w każdym sklepie zabawek, za cenę bardzo umiarkowaną. W wolanta, mała dziewczynka dobrze się sama zabawi; podrzuca go niżej lub wyżej, podbija w górę nie dając mu upaść. Grając zaś we dwie, przesyła się go od jednej do drugiej.
Jeżeli towarzystwo jest liczniejsze, należy stanąć w obszerne koło i wolanta przesyłać w prawo lub w lewo; albo też rozpocząć krzyżowy ogień, bijąc wprost przed siebie. Zręczność na tem polega, żeby wolanta złapać i natychmiast podbić dalej. Z czyjej winy upadnie na ziemię, tej osobie pisze się 1. Kto ma trzydzieści takich kresek, z gry wydalić się musi.
Życzymy bardzo ażeby gra, powodująca ruch, a zatem przyczyniająca się do utrzymania zdrowia, była w częstem u panienek użyciu.

Dla dziewczątek. Książka praktycznej pracy, ćwiczeń i zabaw dla Panienek od 6 do 15 roku życia. Ułożona podług Maryi Liskie, Tekli Neveau i innych, Warszawa, 1873

Obręcze (Cerceau).
Zabawa ta wymaga dwóch narzędzi: obręczy i kijków. Obręcz dla ozdoby owija się tasiemką dwukolorową. Kijki grubości palca mają być równe, gładkie, zwężające się u góry.
Kilka panienek, najmniej 5, stają w okrąg na placu równym lub na trawniku; jedna od drugiej o 10 kroków. Jedna rzuca do swojej sąsiadki z prawej strony za pomocą kijka obręcz, która zakreślając łuk w powietrzu spada zwolna i ta do której była rzuconą, powinna ją złapać na kijek nim do ziemi dosięgnie i w ten sam sposób odrzuci dalej.
Obręcz może obiegać koło bardzo wiele razy nim upadnie.
Nie tylko jedną obręcz ciskać można, ale dwie i trzy, co jeszcze ładniej wygląda, z tem wszystkiem dużo ich nabierać nie należy.
Rzuca się w sposób następujący: Obręcz trzyma się w lewej ręce, dwoma palcami, wielkim i wskazującym, podnosi się nieco w górę i prawą ręką kijek wkłada się we środek od spodu, opiera się na stronie przeciwnej palcom i nadając rzut obręczy, jednocześnie się ją puszcza. Idzie o to, żeby się wzniosła w powietrzu ładnym łukiem.

Dla dziewczątek. Książka praktycznej pracy, ćwiczeń i zabaw dla Panienek od 6 do 15 roku życia. Ułożona podług Maryi Liskie, Tekli Neveau i innych, Warszawa, 1873

Pani Helenie I. w Niszowcach. Ani przyborów do gry w krokieta, ani opisu jej nie dostanie w Warszawie. Poweźmiemy jednak wiadomość przez korespondentkę naszą z Paryża i odpowiedź umieścimy w Tygodniku.

Odpowiedzi od redakcyi, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1884

Wolant. Zajmująca i hygieniczna gra, którą szczególniej polecamy młodym panienkom, wprawia bowiem w ruch wszystkie członki i wyrabia zręczność.

Skarbiec dla rodzin w mieście i na wsi, tom I, Wydawnictwo Biesiady Literackiej, Warszawa 1888

Obręcze (serso). Słusznie Francuzi nazywają grę w obręcze jeu de grâces, żadna bowiem inna zabawa nie uwydatnia tak korzystnie pięknych kształtów i giętkości kibici, oraz wdzięku i żywości ruchów.

Skarbiec dla rodzin w mieście i na wsi, tom I, Wydawnictwo Biesiady Literackiej, Warszawa 1888

Skutecznemi także pod tym względem są gry w piłkę, wolanta, obrączki i kroketa, nadzwyczaj teraz pomiędzy młodemi osobami będące w używaniu. Coż to są za prześliczne gry w ich mniemaniu! Rzeczywiście jest to nie tylko wypoczynek dla ciała ale i odświeżenie umysłu. Zawsze z przyjemnością przypatruję się grającym w wolanta, albo kroketa, tym zręcznym ruchom dziewczęcym, ich zgrabnie uwijającym się figurkom; ale wszakżeż i tu powinno być zachowane pewne umiarkowanie, bo i dobrego mogłoby być za wiele.

Wanda Reichsteinowa-Szymańska, Poradnik dla młodych osób w świat wstępujących, ułożony dla użytku tychże przez Wielkopolankę, Poznań 1891

Gry towarzyskie. Za rogatką belwederską w roku przyszłym otwarty zostanie dla publiczności plac, przeznaczony do gier towarzyskich. Amatorowie krokieta, piłki, lawn tennis, wolanta i t. p. będą się tam mogli zabawiać za niewielką opłatą. Plac, odpowiednio urządzony i wyasfaltowany, znajdować się będzie w pięknym parku.

Z chwili bieżącej, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1892

Do sportu zaliczamy dziś gimnastykę, wioślarstwo, pływanie, bieganie, szermierkę, jazdę konną, wycieczki na szczyty gór, ślizganie się, polowanie, zabawy ogrodowe jak n. p. krokiet, Lawn-tennis i t. d. i t. d.
Uwzględniwszy te rozmaite rodzaje sportu musimy powiedzieć, iż charakterystycznem znamieniem sportu jest uprawianie go pod gołem niebem. Nic dziwnego, iż w naszych czasach, w których emancypacya kobiet tak szybkim postępuje krokiem, także kobiety sportowi hołdują. Rozumie się samo przez się, że i moda w sprawie tej ważną odgrywa rolę, tworząc piękne i celowi odpowiadające kostiumy.

Moda w sporcie, w: „Nowe Mody”, 1893

Czasy kobiet husytywnych, które życie swe trawiły w półmrokach buduarów, minęły, oby bezpowrotnie. W naszych czasach przeważać poczvna znowu dążność do zapewnienia społeczeństwom zdrowia fizycznego ząpomocą gimnastyki w najrozmaitszych formach. Należy tu oprócz gimnastyki we właściwem słowa znaczeniu także pływanie, wiosłowanie, jazda konna, powożenie, lawn-tenis, bicykl, wszystko to nadaje kobiecie XIX. stulecia gibkość i gracyę. To też nic powinno się nigdy pomijać sposobności do wykonywania sportów, które w gruncie nie są niczem innem, jak krzepiącem zdrowie ćwiczeniem fizycznem. Komu zaś niepodobna uczestniczyć w którymkolwiek z powyższych sportów, niechaj wynagradza to sobie pilnemi przechadzkami po świeżem powietrzu.

Bądź piękną! Zbiór rad i wskazówek dla użytku wszystkich kobiet, w: „Nowe Mody”, 1896

Dawniej był on wyłącznym przywilejem próżnujących a możnych — dzisiaj rości sobie do niego prawo każdy bez względu na stan zamożności i pozycyą towarzyską, co jest samo przez się wielce niefortunnem, a nadto bez względu na płeć i wiek co sobie pozwalamy stanowczo do rzędu objawów o wiele jeszcze smutniejszych zaliczyć.
Dawniej znanym był jeden tylko jedyny sport wyścigowy — najkosztowniejszy, a przeto małej tylko liczbie adeptów czynnych dostępny — dzisiaj puścił odrośli dziesiątki całe, tak że każdy kto uprawia jazdę welocypedową, wioślarstwo, łyżwiarstwo, lawn-tennis, krokieta, myśliwstwo, ćwiczenia gimnastyczne, fechtunek, alpinizm a nawet t. zw. sport pieszy — każdy taki zyskuje do tytułu sportsmana prawo niezaprzeczone, a ten tytuł z rokiem każdym staje się bardziej wymagalnym.

T.M., Sport i kobieta, w: „Tygodnik Mód i Powieści”, 1896

Krokiet
Najmniej dwie, a najwięcej ośm osób rozdziela się na dwie przeciwne partye. Plac do gry powinien być równy i mieć przynajmniej 20 kroków wzdłuż, a 1,5 wszerz. Wtykają się na nim łuki, czyli małe bramki z drzewa lub z drutu w pewnem od siebie oddaleniu. Zadanie gry polega na tem, ażeby przez te bramki przepchnąć kolejno kule za pomocą młotków i trafić niemi w kołki które stoją na przeciwległych końcach, placu. Kołki te są malowane w pierścienie różnokolorowe, które wskazują porządek, według którego gracze występują i zmieniają się. Co do młotków, te powinny być z twardego drzewa, które-by się nie łupało; tak samo i kule. Młotek taki ma najwięcej 4 cale długości, a 2 średnicy, a z jego obu końców jeden jest nieco wklęsły, drugi wypukły; trzonek zaś około 3 stóp długi.
Partya, która pierwej wszystkie swoje kule przepędzi przez łuki i oba kołki uderzy, wygrywa. Kołki te nazwiemy metami, metą I, od której się zaczyna, i metą II, od której się grający zwraca i pędzi kule w przeciwną stronę. Wiele powabu i rozmaitości nadaje grze krokietowanie. Jeżeli bowiem grający uderzy kulą swoją w kulę cudzą, ma tedy prawo do krokietowania cudzej; to znaczy, że swoją kulę do drugiej przystawia, a przez uderzenie młotkiem w pierwszą, nadaje cudzej dowolny kierunek, przyczem się naturalnie stara, aby przyjacielowi jak najlepiej, a nieprzyjacielowi jak najgorzej kulę postawić.