Czas Emacypantek

Czas Emancypantek to strona poświęcona różnym stronom życia kobiet w drugiej połowie XIX wieku. Jest próbą odtworzenia tamtego świata na podstawie różnego rodzaju materiałów źródłowych – wszelkiego rodzaju pamiętników, poradników, podręczników etykiety, felietonów gazetowych, obrazu prezentowanego w pismach dla kobiet, specjalistycznych artykułów medycznych i prawnych, a także powieści „wychowawczych” (nie zawsze wybitnych literacko, ale zawsze wyraźnie ukazujących wzory pozytywne i negatywne).

Celem strony nie jest nadawanie przeszłości pozytywnego ani negatywnego wydźwięku. Wychodzi z założenia, że kiedyś żyło się nie tyle lepiej czy gorzej, co inaczej – i chce jak najstaranniej pokazać, jak. Odtwarzany obraz ma być w miarę możliwości jak najbardziej obiektywny, nadawanie mu interpretacji to już czyjaś inna sprawa.

Materiały pochodzą głównie (chociaż nie wyłącznie) z terytorium Królestwa Polskiego. Ponieważ konieczne było nadanie jakichś ram czasowych, przyjęto daty powstań: 1863-1905.  

Wszystkie cytaty zostały przytoczone dosłownie, bez zmian, z zachowaniem oryginalnej pisowni, ortografii i interpunkcji. Każdy zestaw cytatów jest systematycznie rozbudowywany.

Uzdrowiska

„Do wód” – czyli dokąd? W XIX wieku aktywnie poszukiwano wód mineralnych, wyrastały kolejne uzdrowiska. Te istniejące starano się uatrakcyjniać, dodawać oprócz zakładów leczniczych także różne rozrywki dla kuracjuszy.
Zachęcano do korzystania z uzdrowisk krajowych zamiast jeżdżenia do modnych zagranicznych.

Wyjazdy do wód

Coraz popularniejsze stawały się uzdrowiska leczące wodą mineralną. Miasteczka dysponujące źródłami rozrastały się w eleganckie kompleksy, oferujące opiekę lekarską, kąpiele lecznicze i różnego rodzaju zabiegi, posiadające także eleganckie hotele i pensjonaty, kolumnady ze źródłami wody leczniczej do picia, parki zdrojowe, często także teatry, sale koncertowe i inne atrakcje.

U wód można było nie tylko podreperować zdrowie, ale także spacerować po parku, wybierać się na wycieczki, tańczyć na balach, słuchać koncertów. Nie wszyscy obecni byli zresztą słabego zdrowia – niektórzy towarzyszyli komuś z rodziny, kto odbywał kurację, albo po prostu przyjechali dla rozrywki.

Kostium kąpielowy

Kostiumy kąpielowe stały się niezbędne wraz z upowszechnieniem się wyjazdów do kąpieli morskich.
Kostium taki nie miał służyć do pływania, a jedynie do zanurzenia się w morskiej wodzie i krótkiego w niej spaceru. Kąpiel taką uważano za zabieg leczniczy. Pływanie jako aktywność rekreacyjna dopiero zaczynało się powoli upowszechniać, kobiety uprawiały je bardzo rzadko.

Karty pocztowe

Kartki pocztowe, później nazwane pocztówkami, oficjalnie weszły do obiegu w 1869 roku. Początkowo stanowiły wygodny sposób przesyłania krótkich wiadomości, niewymagających zastosowania cenionej sztuki korespondencji. Jednak szybko wieku zaczęły nabierać atrakcyjności – zaczęto na nich drukować ilustracje, różnicować je na kartki przedstawiające widoki z różnych miejscowości, kartki okolicznościowe, pamiątkowe. Z szybkiego i dość trywialnego sposobu komunikacji przekształciły się w przedmiot kolekcjonerski.
Wydawcy starali się wymyślać coraz to nowe wzory pocztówek. Pojawiły się także albumy do ich zbierania.

Jazda powozem

Podstawowym środkiem transportu był powóz. Etykieta dyktowała, kto powinien zajmować które miejsce (nie wszystkie były jednakowo prestiżowe, ani jednakowo wygodne), w jakiej kolejności należy do powozu wsiadać, a także w czyim towarzystwie można nim jechać.

Najsurowsze zasady dotyczyły oczywiście młodych panien, którym nie wypadało jeździć powozem z kawalerami.

Stroje do wód

Elegantka wyjeżdżająca do wód czy kąpieli musiała zabrać ze sobą odpowiednią garderobę. W takich miejscach reguły dotyczące strojów rozluźniały się nieco. Można było sobie pozwolić na jaskrawsze kolory i odważniejsze fasony.

Kremy do twarzy

Dbająca o delikatną cerę dama mogła sama przyrządzać niezbędne kosmetyki. Środki kupne uważano często za gorsze, bowiem mogły zawierać szkodliwe składniki.

Najpopularniejszym kremem do twarzy był krem ogórkowy, na który podawano liczne przepisy, ale z pewnością nie był on jedynym takim specyfikiem.

Cera

Piękna i gładka cera była niezwykle ważnym elementem kobiecej urody. Kobietom zalecano dbanie o cerę już od najmłodszych lat – matki powinny chronić swoje córki przed słońcem i w razie potrzeby stosować odpowiednie środki.  

Cerę należało więc starannie chronić przed słońcem, ale też wiatrem i deszczem, by zachowała nieskazitelną białość, będącą artybutem damy. Oprócz tego zalecano przemywanie czy smarowanie twarzy najrozmaitszymi środkami – od „domowych” po mikstury chemiczne. Z czasem do dbania o kobiecą cerę zaczęła włączać się technologia (np. masaże elektryczne) oraz medycyna.

Odwiedziny na wsi

Lato i wczesna jesień były porą wyjazdów, zwłaszcza dla osób mieszkających w miastach. Jeżdżono do modnych uzdrowisk – do wód, do kąpieli nadmorskich, w góry. Niektórzy zwiedzali odległe kraje i miasta. Wynajmowano również letnie mieszkania. Wiele osób korzystało także z najprostszego sposobu zapewnienia sobie miejsca pobytu – odwiedzin u mieszkających na wsi krewnych.

Stroje do pierwszej komunii na zdjęciach

Wydarzenie tak ważne, jak pierwsza komunia często było uwieczniane na pamiątkowych fotografiach. Dzieci pozowały w komunijnym ubraniu, używano także odpowiednich akcesoriów — często pojawia się modlitewnik, świeca, białe kwiaty.

 

Mamka

Jeżeli jednak matka z jakichś przyczyn nie mogła karmić sama i wynajęcie mamki stawało się konieczne, należało dokonać go bardzo starannie. Mamka była w końcu pierwszą opiekunką dziecka, bliższą mu niż niańka, a częściowo nawet niż matka. Nie do końca jeszcze wyzbyto się wiary w cechy „wysysane z mlekiem”. Mamki były zaś automatycznie moralnie podejrzane – często były to matki nieślubnych dzieci. A nawet jeżeli nie, nie pasowały do ideału macierzyństwa, skoro zostawiły własne dzieci, by zająć się cudzymi. Wreszcie, jako że wywodziły się z ludu, brakowało im wykształcenia i znajomości zasad nowoczesnej opieki nad niemowlęciem.

Pokój dziecięcy

Urządzeniu pokoju dziecięcego poświęcano w poradnikach mniej uwagi, niż innym pomieszczeniom. Jego wystrój nie podlegał modzie, nie oglądały go osoby spoza rodziny. Bardziej niż na estetykę zwracano uwagę na higienę i łatwość utrzymania porządku – zalecano meble proste i nieliczne, podłogę łatwą do umycia. Przypominano o dobrym oświetleniu i wentylacji.
Małe dzieci mieszkały w jednym pokoju, dopiero starsze dzielono według płci. Pokój dziecięcy był nadzorowany przez bonę lub jedną ze służących.